Czym jest żałoba po związku? Jak można z nią sobie poradzić? Czy do tego potrzeba psychoterapeuty, czy można to zrobić samodzielnie?
Wpadły mi w ręce wydane ponad dziesięć lat temu listy Edwarda Stachury do Danuty Pawłowskiej. Lektura bardzo dla mnie interesująca nie tylko dlatego, że twórczością poety i pisarza byłem kiedyś bardzo zafascynowany, a listy rzucają dużo światła na ostatnie lata jego życia. Przyciągnęło mnie do nich również to, że zawierają zajmujący wątek związany z możliwą, hipotetyczną pracą terapeutyczną nad żałobą po związku, który się rozpadł.
Oto blisko czterdziestoletni poeta u szczytu swoich możliwości twórczych wiąże się z osiemnastoletnią maturzystką, która dopiero staje u progu dorosłości. Ileż taki układ sprawia psychologicznych komplikacji i pułapek! Ile interpersonalnych równań z wieloma niewiadomymi do rozwiązania!
Czy taka dziewczyna mogła oprzeć się urokowi poety, który od pamiętnego spotkania na peronie w Toruniu zaczyna pisać do niej niemal codziennie a nieraz nawet dwa listy w ciągu kilku godzin? Nic dziwnego, że w niecałe dwa lata nazbierało się tych listów blisko dwieście. Poeta opisuje w nich wszystko, co robi, przetykając te opisy wyznaniami miłości po angielsku, francusku, włosku i hiszpańsku…
Listy dziewczyny się nie zachowały, bo poeta spalił całą korespondencję przed swoją samobójczą śmiercią. Do książki dołączone są jednak „Listy równoległe”, które stanowią próbę zmierzenia się autorki z przeszłością.
Związek nie mógł przetrwać, bo nie można go było zrównoważyć. On potrzebował lustra, w którym mógł przejrzeć siebie i swoje idee, a ona bezwiednie weszła w taką rolę, bo nie miała wystarczającej siły, aby zaistnieć w relacji na równorzędnych, autonomicznych prawach.
Zgoda na publikacje listów po trzydziestu latach stanowiła dla niej możliwość zmierzenia się z przeszłością, które nabrało charakteru autoterapii. Danuta Pawłowska chciała przepracować żałobę po związku, który okazał się nieudany. W miejsce bezowocnego celebrowania żalu po utopijnym raju utraconym i zamiast daremnej próby definitywnego odcięcia się od przeszłości i jej wymazania z pamięci nadarzyła się okazja – jak nieraz dzieje się to podczas psychoterapii – aby popatrzeć w przeszłość, spróbować lepiej zrozumieć działające w niej mechanizmy i wziąć cząstkę odpowiedzialności za to, co się wydarzyło. Nie po to jednak, aby biczować się poczuciem winy, ale by zmartwychwstać, uwolnić się od bolesnej przeszłości i móc w wolności popatrzeć w przyszłość i zacząć ją dojrzale kształtować.
