Cezary Sękalski

Temperament to wrodzone cechy osobowości, które są obecne u nas od najwcześniejszego dzieciństwa. Mają wpływ na nasze zachowanie, reakcje emocjonalne oraz sposób interakcji z otoczeniem. Są one uważane za genetycznie zdeterminowane i stanowią podstawę dla rozwoju naszej osobowości. I mają głębsze uzasadnienie naukowe niż znaki zodiaku.

Jakie są temperamenty?

Najbardziej znana klasyfikacja temperamentów pochodzi od Hipokratesa i Galena, którzy wyróżnili cztery podstawowe typy:

• Sangwinik – osoba optymistyczna, towarzyska i aktywna.
• Melancholik – osoba skłonna do refleksji, często smutna lub pesymistyczna.
• Choleryk – osoba energiczna, dynamiczna, czasem agresywna.
• Flegmatyk – osoba spokojna, zrównoważona, nie wykazująca silnych emocji.

Współczesne badania nad temperamentem rozszerzają te kategorie, uwzględniając bardziej złożone interakcje między wrodzonymi predyspozycjami a środowiskiem, w którym żyjemy.

Temperament sceniczny

Aby lepiej uzmysłowić sobie różnice między temperamentami można spróbować przyporządkować je znanym aktorom. Może to być subiektywne, ale na podstawie ich publicznych wizerunków i ról, które odgrywali, można spróbować dokonać takiego zestawienia.

• Luis de Funès: Mógłby być uznany za choleryka. Był znany z energicznych i wybuchowych ról, często grając postacie kłótliwe, ale jednocześnie rozbrajające swoim humorem.

• Jack Nicholson: Jego charyzmatyczne role i zdolność do grania skomplikowanych postaci mogą sugerować, że jest sangwinikiem. Jego szelmowski uśmiech i magnetyczna osobowość na ekranie pasują do tego temperamentu.

• Morgan Freeman: Jego spokojny głos i dostojne role mogą wskazywać na flegmatyka. Freeman często odgrywa postacie opanowane, mądre i stabilne emocjonalnie.

• Juliette Binoche: Jej intensywne i emocjonalne role, a także otwartość na trudne tematy, mogą sugerować, że jest melancholikiem. Jej postacie często przeżywają głębokie emocje i wewnętrzne konflikty.

Łyk historii

Nauka o temperamentach ma swoje korzenie w starożytnej Grecji. To właśnie tam Hipokrates, około 460 p.n.e., jako pierwszy zaproponował teorię czterech temperamentów. Według niego, temperamenty były związane z czterema płynami ciała, zwanymi humorami: krwią, flegmą, żółcią czarną i żółcią żółtą. Każdy z humorów miał odpowiadać różnym typom temperamentów.

Później, rzymski lekarz Galen rozwinął teorię Hipokratesa, tworząc bardziej szczegółowy opis każdego z temperamentów. W średniowieczu teoria ta była dalej rozwijana i stosowana do diagnozowania i leczenia różnych schorzeń.

Współczesne podejście do nauki o temperamentach jest znacznie bardziej złożone i opiera się na badaniach psychologicznych oraz neurobiologicznych. W XX wieku rosyjski fizjolog Iwan Pawłow oraz polski psycholog Jan Strelau przyczynili się do rozwoju nowoczesnych teorii temperamentu, które uwzględniają interakcje między genetyką a środowiskiem.

Dzisiaj, nauka o temperamentach jest interdyscyplinarnym polem badań, które łączy wiedzę z psychologii, genetyki, neurologii i innych dziedzin, aby lepiej zrozumieć, jak wrodzone cechy osobowości wpływają na nasze życie.

Temperament dzisiaj

Interakcyjna Teoria Temperamentu Thomasa i Chess zakłada, że temperament to styl zachowania, który wynika z interakcji między cechami indywidualnymi dziecka a środowiskiem, w którym się rozwija. Już w pierwszych tygodniach życia można zaobserwować różnice w zachowaniu między dziećmi, które nie są zależne od sposobu wychowania czy postaw rodziców.

Teoria ta została opracowana na podstawie Nowojorskich Badań Podłużnych przeprowadzonych przez Alexandra Thomasa i Stellę Chess, które trwały od 1956 do lat 1990. Badacze obserwowali 133 dzieci z klasy średniej i na podstawie tych obserwacji wyodrębnili 9 cech temperamentalnych. Te cechy zostały następnie zgrupowane w trzy główne typy temperamentów:

1.
Temperament łatwy (około 40% dzieci) – charakteryzuje się dominacją nastroju pozytywnego nad negatywnym i łatwością adaptacji do nowych sytuacji.
2.
Temperament wolno rozgrzewający się (około 15% dzieci) – wykazuje przewagę nastroju negatywnego nad pozytywnym i ma trudności w adaptacji.
3.
Temperament trudny (około 10% dzieci) – dzieci te wykazują silne reakcje na bodźce i nieregularność w zachowaniu.

Ważnym elementem tej teorii jest koncepcja „dobroci dopasowania”, która podkreśla, że rozwój jednostki zależy od tego, jak dobrze jej temperament pasuje do wymagań i oczekiwań środowiska, w którym się znajduje. Dobre dopasowanie może prowadzić do pozytywnego rozwoju, podczas gdy złe dopasowanie może skutkować problemami w zachowaniu i adaptacji.

Jak rozpoznać swój temperament?

Rozpoznanie własnego temperamentu może być fascynującym procesem samopoznania. Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc w identyfikacji typu temperamentu:

Obserwacja zachowania: Zwróć uwagę na swoje reakcje emocjonalne, poziom energii, żwawość, tendencje i reaktywność emocjonalną. Sposób, w jaki reagujesz na różne bodźce, może wiele powiedzieć o Twoim temperamencie.

Analiza preferencji: Twoje zainteresowania i preferencje, czy to w pracy, w relacjach czy w codziennych czynnościach, mogą również wskazywać na Twój temperament. Na przykład, osoby o temperamentach cholerycznym lub sangwinicznym mogą preferować aktywności pełne wyzwań i energii.

Samorefleksja: Zastanów się, jakie sytuacje sprawiają Ci radość, a jakie wywołują stres. Twoje naturalne skłonności do odczuwania i wyrażania emocji mogą być kluczem do zrozumienia Twojego temperamentu.

Testy osobowości: Istnieją różne testy i kwestionariusze, które mogą pomóc w określeniu Twojego temperamentu. Mogą one oferować strukturalne podejście do analizy Twoich cech osobowościowych i zachowań.

Wiedza teoretyczna: Zapoznanie się z teoriami temperamentu, takimi jak te zaproponowane przez Hipokratesa, Galena, czy współczesnych badaczy, może dać Ci ramy do zrozumienia różnych typów temperamentów i ich charakterystyk.

Pamiętaj, że temperament to tylko jedna z wielu cech, które składają się na Twoją osobowość. Jest on uwarunkowany genetycznie i względnie stały. Osobowość rozwija się jednak przez całe życie pod wpływem doświadczeń i środowiska.

Mocne i słabe strony temperamentów

Każdy z temperamentów ma swoje mocne i słabe strony, które mogą wpływać na różne aspekty życia, od relacji interpersonalnych po wybory zawodowe. Oto ogólny przegląd:

Sangwinik:
• Mocne strony: entuzjazm, towarzyskość, optymizm, zdolność do szybkiego nawiązywania kontaktów/.

• Słabe strony: brak konsekwencji, trudności z długotrwałym skupieniem, nadmierna impulsywność.

Melancholik:
• Mocne strony: analityczne myślenie, perfekcjonizm, głęboka introspekcja, wierność zasadom.

• Słabe strony: skłonność do pesymizmu, nadmierna krytyczność wobec siebie i innych, opór przed zmianami.

Choleryk:
• Mocne strony: determinacja, niezależność, zdolność do szybkiego podejmowania decyzji, naturalne przywództwo.

• Słabe strony: niecierpliwość, skłonność do dominacji, wybuchowość, trudności w wyrażaniu empatii.

Flegmatyk:
• Mocne strony: spokój, cierpliwość, niezawodność, umiejętność zachowania zimnej krwi w stresujących sytuacjach.

• Słabe strony: opór przed nowościami, brak inicjatywy, tendencja do rutyny, trudności z szybkim reagowaniem na zmiany.

Warto pamiętać, że te opisy są uproszczeniami i każda osoba może wykazywać cechy należące do różnych temperamentów. Ponadto, osobowość jest plastyczna i może ewoluować pod wpływem doświadczeń życiowych. Temperament stanowi jedynie punkt wyjścia do zrozumienia siebie i innych.

Jak pracować nad sobą?

Praca nad słabymi stronami temperamentu wymaga samozrozumienia i determinacji. Oto kilka kroków, które mogą pomóc w tej pracy:

Samorefleksja: Pierwszym krokiem jest świadomość swoich słabości i chęć do ich zmiany. Zastanów się, jakie aspekty Twojego temperamentu sprawiają trudności Tobie lub innym i w jakich sytuacjach.

Wsparcie: Ważne jest, aby szukać wsparcia od bliskich osób, terapeutów lub coachów. Mogą oni pomóc Ci zrozumieć Twoje zachowania i emocje oraz zaproponować strategie radzenia sobie z nimi.

Ustalanie celów: Ważne jest, aby ustalić konkretne cele dotyczące pracy nad słabościami temperamentu. Może to być na przykład poprawa komunikacji w sytuacjach konfliktowych dla choleryka czy rozwijanie większej otwartości na nowe doświadczenia dla flegmatyka.

Ćwiczenia praktyczne: Możemy wykorzystać różne techniki i ćwiczenia, które pomogą nam w pracy nad słabościami temperamentu. Na przykład, osoby o temperamentach melancholików mogą ćwiczyć pozytywne myślenie, a cholerycy – techniki relaksacyjne.

Wytrwałość: Praca nad sobą wymaga czasu i cierpliwości. Ważne jest, aby być wytrwałym i nie poddawać się w trudnych momentach. Pamiętajmy, że każdy ma swoje słabości i że proces zmiany może być stopniowy.

Pamiętaj, że każdy jest inny i co działa dla jednej osoby, może nie działać dla innej. Dlatego ważne jest, aby znaleźć metody, które są skuteczne dla Ciebie i dostosowane do Twojego unikalnego zestawu cech temperamentu.