Przemoc to wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby pomimo braku jej przyzwolenia na taki wpływ. Celem jest uzyskania jakiegoś istotnego zasobu.
Jest to działanie intencjonalne, racjonalne i przemyślane, często także grupowe. Choć bywa też tak, że jest to proces nie do końca świadomy. Kiedy ktoś uważa, że coś mu się po prostu należy i nie uwzględnia przy tym oczekiwań drugiej strony. Nie przyjmuje przy tym do wiadomości jej protestu.
Przemoc może przybierać różne formy. Fizyczna czy seksualna jest najbardziej skrajną jej postacią. Stanowi łamanie prawa i podlega sankcjom ze strony aparatu ścigania. Przemoc emocjonalna, ekonomiczna i psychiczna często nie jest dostrzegana na pierwszy rzut oka.
W ujęciu prawnym, przemoc to każde umyślne zachowanie, które narusza prawo drugiego człowieka. Może to być grożenie utratą życia, naruszanie godności, nietykalności cielesnej, ograniczanie wolności (w tym seksualnej), powodowanie szkód na zdrowiu fizycznym i psychicznym, wywoływanie cierpienia i krzywd moralnych.
W psychologii, przemoc definiowana jest jako zachowanie intencjonalne, mające na celu kontrolowanie lub podporządkowanie sobie drugiej osoby. Narusza ono prawa lub dobra osobiste, uniemożliwia samoobronę i powoduje szkody osobiste.
Jest to zjawisko skomplikowane, które może być obecne w życiu codziennym niemal każdego człowieka i nie zawsze jest łatwo zauważalne. Zwłaszcza przez osoby, które doświadczały przemocy w życiu rodzinnym lub doświadczały tzw. zimnego chowu i są niejako przyzwyczajone do trwania w takich toksycznych relacjach. Cechuje je nieraz nadmierna dobroć, która łączy się z przyzwoleniem do przekraczania własnych granic oraz skłonność do przebaczania bez wyraźnego zakomunikowania, że jej granice zostały przekroczone i nie życzy sobie, aby się to powtarzało. Ważne jest, aby rozpoznać przemoc i wiedzieć, gdzie szukać wsparcia w przypadku jej doświadczenia.
Jak rozpoznać przemoc?
Rozpoznanie, czy jest się w relacji przemocowej, może być trudne. Zwłaszcza gdy przemoc nie ma charakteru fizycznego. Oto kilka znaków ostrzegawczych, które mogą wskazywać na przemoc w relacji:
1. Intencjonalność: Przemoc jest działaniem zamierzonym, mającym na celu wpłynięcie na ofiarę i kontrolę jej zachowań.
2. Dysproporcja sił: Jedna strona jest słabsza (bardziej zależna, z mniejszymi możliwościami obrony) niż druga.
3. Naruszenie podstawowych praw: Zachowanie sprawcy narusza podstawowe prawa osoby doświadczającej przemocy.
4. Cierpienie i ból: Przemoc powoduje cierpienie i ból ofiary, zarówno fizyczny, jak i psychiczny.
Przemoc psychiczna jest szczególnie trudna do zauważenia, ale można ją rozpoznać, kiedy w relacji występują:
- Zniewagi, wyzwiska, infantylizacja.
- Wrogość, krzyk, nieodzywanie się, agresja słowna.
- Zastraszanie.
- Gaslighting (manipulowanie w celu wywołania wątpliwości co do własnej pamięci lub zdrowia psychicznego).
- Poniżanie, wykorzystywanie informacji w celu zawstydzenia ofiary.
- Nękanie, uporczywe, powtarzające się żądania.
Jeśli zauważysz u siebie lub u kogoś bliskiego zmiany zachowania, takie jak nadmierna agresja, izolowanie się od rodziny i przyjaciół, zwiększone picie, palenie lub zażywanie narkotyków, może to być sygnał, że osoba ta znajduje się w relacji przemocowej.
Ważne jest, aby pamiętać, że ofiara przemocy nie jest winna zachowaniu sprawcy i ma prawo szukać pomocy. Jeśli podejrzewasz, że jesteś w relacji przemocowej, ważne jest, aby skontaktować się z odpowiednimi instytucjami. Organizacje pomocowe mogą zaoferować wsparcie i doradztwo.
Zjawisko przemocy może występować niemal w każdym środowisku:
- rodzinnym,
- szkolnym,
- zawodowym,
- czy we wspólnotach religijnych, które nieraz nabywają cech sekty.
Przemoc w pracy
Mobbing to forma przemocy psychicznej w miejscu pracy. Polega na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika. Jest to zachowanie, które może prowadzić do poniżenia, ośmieszenia, zaniżenia samooceny lub wyeliminowania albo wyobcowania pracownika od współpracowników.
Definicja mobbingu według Kodeksu pracy w Polsce mówi, że mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, które wywołują u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej. Mają na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Mobbing może przyjmować różne formy, takie jak:
Bezustanne negatywne uwagi lub krytyka.
Izolowanie osoby od kontaktów społecznych.
Plotkowanie lub rozpowszechnianie fałszywych informacji.
Obraźliwe i mściwe zachowanie, które wyraża się poprzez okrutne, złośliwe i upokarzające usiłowania zaszkodzenia jednostce lub grupie pracowników.
Aby uznać konkretną osobę za ofiarę mobbingu, muszą zaistnieć wszystkie czynniki jednocześnie. Czyli działania lub zachowania muszą być długotrwałe i uporczywe. Muszą polegać na nękaniu lub zastraszaniu, a ich celem musi być poniżenie lub ośmieszenie pracownika.
W takich sytuacjach nieraz występuje grupowa dynamika „kozła ofiarnego”, w której inne osoby z zespołu dołączają się do wypowiedzi czy działań skierowanych przeciwko jednej osobie, która zaczyna być odbierane jako „stwarzająca problemy” albo „najsłabsze ogniwo”. Z czasem coraz trudniej wydobyć się takiemu pracownikowi z nadanej jej etykiety.
Jeśli ktoś doświadcza mobbingu, ważne jest, aby zgłosić to odpowiednim instytucjom i poszukać wsparcia prawno-psychologicznego. W Polsce, ofiary mobbingu mogą korzystać z pomocy prawnej oraz wsparcia organizacji zajmujących się ochroną praw pracowniczych.
Gdzie szukać pomocy?
Jeśli doświadczasz mobbingu w miejscu pracy, istnieje kilka instytucji i organizacji w Polsce, które mogą zaoferować pomoc i wsparcie:
1. Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) – oferuje porady prawne i interwencje w przypadku zgłoszeń mobbingu.
2. Poradnie psychologiczne zapewniają wsparcie psychologiczne dla osób doświadczających mobbingu.
3. Związki zawodowe również mogą interweniować w takich sprawach i reprezentować pracowników w sporach z pracodawcą.
4. Stowarzyszenia antymobbingowe udzielają porad i wsparcia osobom dotkniętym mobbingiem.
5. Radcy prawni i adwokaci specjalizujący się w prawie pracy mogą pomóc w przygotowaniu dokumentacji i reprezentacji przed sądem.
Pamiętaj, że ważne jest, aby zbierać dowody na mobbing. Świadectwa, e-maile, nagrania mogą być użyte w postępowaniu prawnym. Jeśli czujesz się zagrożony lub potrzebujesz natychmiastowej pomocy, nie wahaj się skontaktować z odpowiednimi instytucjami.
Przemoc w rodzinie
W Polsce istnieje kilka instytucji i organizacji, które oferują wsparcie dla osób doświadczających przemocy w rodzinie. Oto niektóre z nich:
1. Specjalistyczne Ośrodki Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie – Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej prowadzi bazę kontaktową, gdzie można znaleźć ośrodki oferujące pomoc.
2. Policyjny Telefon Zaufania ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie – numer telefonu: 800 120 226.
3. Ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy rodzinie „Niebieska Linia” – numer telefonu: 801 120 002.
4. Telefoniczna bezpłatna porada prawna – numer telefonu: 22 666 28 50.
5. Kryzysowy Telefon Zaufania – numer telefonu: 116123.
Jeśli potrzebujesz pomocy, nie wahaj się skontaktować z tymi instytucjami. Pamiętaj, że masz prawo do bezpieczeństwa i wsparcia. Przemoc w żadnej formie nie jest akceptowalna.
